De Landschapsleutel

De Landschapsleutel helpt landschap analyseren

‘Hoe kan ik ervoor zorgen dat de vegetatie in mijn natuurgebied past bij het natuurlijke landschap?’

Dit is één van de vele vragen waarop de Landschapsleutel een antwoord wil geven. Aan de hand van vragenlijsten kun je de landschapsecologische positie van een perceel bepalen en nagaan in hoeverre de huidige landhoedanigheden voldoen voor de natuurlijke vegetatie.

Door goed te kijken naar de geologie, geomorfologie, het reliëf en de bodem kunnen we begrijpen hoe het landschap ontstaan is. Dan weten we ook hoe de ecosystemen binnen dit landschap van nature werken en met elkaar samenhangen, bijvoorbeeld door verschillen in grondwaterstanden en de stroming van grondwater van hoog naar laag.

We kunnen een ‘knelpuntenanalyse’ uitvoeren om te onderzoeken welke delen van het systeem niet goed werken, bijvoorbeeld omdat het grondwater te diep staat of omdat de bodem verzuurd is. Dan weten we ook wat we kunnen doen om het systeem te ‘repareren’.

Landschapsecologische systeemanalyse

Een onderzoek om dit te kunnen beschrijven noemen wij een ‘LandschapsEcologische Systeem Analyse’ of LESA. Daarbij gebruiken wij bijvoorbeeld geomorfologische- en bodemkaarten, gegevens van grondwaterpeilbuizen en vanzelfsprekend ook zoveel mogelijk eigen waarnemingen in het gebied zelf! De Landschapsleutel helpt om een dergelijke beschrijving te maken en is daarmee de sleutel naar de geheimen van het landschap.

Hoe werkt de Landschapsleutel?

We gaan voor elk perceel na wat de geologische en bodemkundige ontstaanswijze is en hoe het ligt ten opzichte van de omgeving. Daaruit leren we ook hoe droog of hoe nat deze bodem onder natuurlijke omstandigheden is en welke vegetatietypen hier goed bij kunnen voorkomen.

Van groot naar klein

Om dit te kunnen doen wordt het landschap opgedeeld in deelgebieden waarbinnen geologie, bodem etc. ‘homogeen’ zijn en daardoor vergelijkbare eigenschappen hebben voor de natuurlijke vegetatie. Dit noemen wij ‘Fysisch-Geografische eenheden’ waarmee we als het ware steeds verder ‘inzoomen’ van de schaal van heel Nederland naar het perceel. De Landschapsleutel kent hierbij vier niveaus die steeds meer informatie geven:

• 6 Fysisch-Geografische Regio’s zoals ‘Hogere zandgronden’ of ‘Rivierengebied’;
• 21 Fysisch-Geografische Secties zoals ‘Glaciale gebieden’ of ‘Beekdalen’;
• 67 Fysisch-Geografische Series zoals ‘Leemhoudende stuwwallen’ of ‘Leemarme droge dekzandgebieden’;
• 128 Fysisch-Geografische Typen zoals ‘Droge mineraalrijke zandgronden’ of ‘Eutrofe, basenrijke veengronden’.

De namen voor de hiërarchische niveaus van de landschapsecologische indeling zijn in 2016 aangepast waardoor de fysisch-geografische basis van deze indeling benadrukt wordt. De namen 'Ecoregio', 'Ecosectie', 'Ecoserie' en 'Primaire standplaats' uit de eerste versie zijn vervangen door 'Fysisch-geografische regio', 'Fysisch-geografische sectie', 'Fysisch-geografische serie' en 'Fysisch-geografische type'. Dat is echter nog niet doorgevoerd in de rest van deze website.

De Landschapsleutel wijst de weg

Op deze website kun je door het invullen van vragenlijsten onderzoeken bij welke van deze Fysisch-Geografische eenheden elk perceel hoort. Je kunt aanvullende informatie opvragen en een beschrijving van elke eenheid zoals voor de Hogere Zandgronden. De Landschapsleutel geeft aan op welke eenheden het perceel lijkt, maar je moet wel goed controleren of dat wel klopt en dan zelf een keuze maken hoe je verder gaat.

Landschappelijke bodemkaart

Als je voor al je percelen onderzocht hebt bij welke Fysisch-Geografische eenheid zij horen kun je ook een beschrijving maken van het hele landschap en een ‘Landschappelijke Bodemkaart’ waar deze eenheden op staan.

Klik op het icoon hiernaast voor een overzicht van de eenheden van de Landschapsleutel!

Werk in uitvoering!

De Landschapsleutel is voortdurend in ontwikkeling. Een eerdere versie is verschenen in 2011 (Kemmers et al. 2011). In de huidige versie zijn een aantal inhoudelijke verbeteringen aangebracht die door eerdere gebruikers zijn aangedragen en is de software geheel opnieuw ontwikkeld als web-applicatie. De belangrijkste verbeteringen zijn:

• Integratie met de Landschappelijke Bodemkaart van Nederland (LBK) (Maas et al. in voorbereiding);
• Aanpassingen in de indeling van o.a. het Zeekleigebied en de Oude bouwlanden;
• De namen voor de hiërarchische niveaus van de landschapsecologische indeling zijn aangepast waardoor de fysisch-geografische basis van deze indeling benadrukt wordt. De namen 'Ecoregio', 'Ecosectie', 'Ecoserie' en 'Primaire standplaats' uit de eerste versie zijn vervangen door 'Fysisch-geografische regio', 'Fysisch-geografische sectie', 'Fysisch-geografische serie' en 'Fysisch-geografische type'. Dit is echter nog niet overal in deze website doorgevoerd;
• Verbeterde interface met logische stappen;
• Flexibeler opzet waarbij de gebruiker, afhankelijk van voorkennis, op diverse niveaus in de indeling kan 'instappen';
• Verbeterde afhandeling van de antwoorden op de vragen, waardbij de resultaten ook grafisch worden ondersteund;
• Duidelijke toelichting bij de vragen, op te roepen via een (?) knop, waarbij de te raadplegen bronnen worden toegelicht.
• Uitgebreide en rijk geïllustreerde documentatie bij de te beoordelen eenheden van de landschapsecologische indeling.

Op dit moment (maart 2018) zijn de vragenlijsten uitgewerkt voor de identicatie van de fysisch-geografische typen in een element binnen de Fysisch-geografische regio's 'Hogere zandgronden' en 'Laagveengebieden'. De beoordeling van de actuele situatie (knelpuntenanalyse) moet nog geprogrammeerd worden. Ook de vragenlijsten voor aquatische systemen zijn nog niet omgezet naar de nieuwe versie. daarvoor kan de oude versie nog gebruikt worden.

Bas van Delft
Gilbert Maas
Rein de Waal